Xhevat Kabashi vjen me librin e tij të pestë, tani me përmbledhjen poetike: “Shtegtime të trazuara nëpër kohë”, me nëntitullin: “Mall i shndërruar në vargje”.
Autori, Xhevat Kabashi, është një figurë e njohur e arsimit dhe kulturës, i lindur në fshatin Mushtisht – vend i njohur për tradita dhe art. Me dekada përvojë si mësues, ai u bë shembull përkushtimi dhe dashurie ndaj brezave të rinj. Mësimdhënia për të nuk ishte vetëm profesion, por edhe mision jetësor.
Pas kontributit në arsim, Xhevat Kabashi ka jetuar gjatë në mërgim, duke bartur me vete mallin e pashuar për vendlindjen dhe atdheun. Migrimi i tij në Perëndim ishte i detyruar nga përndjekja dhe trysnia e regjimit të kohës.
Poezia e tij është dëshmi e shpirtit të ndjeshëm, të lidhur fort me rrënjët, historinë dhe familjen. Përmbledhja poetike “Shtegtime të trazuara nëpër kohë” është një udhëtim emocional dhe historik përmes kujtimeve, dhimbjeve, krenarive dhe dashurive të autorit. Kabashi, i cili për vite me radhë shërbeu si mësues i dashur në Mushtisht, sjell në vargje shpirtin e një edukatori dhe humanisti.
Në bankat e shkollës së tij, fëmijët mësonin jo vetëm lexim e shkrim, por edhe vlerat e ndershmërisë, punës dhe dashurisë për atdheun. Ky përkushtim shihet në çdo poezi të tij, ku fjala bëhet mësim dhe vargu shndërrohet në thirrje për kujdes ndaj njeriut. Një pjesë e madhe e poezive i kushtohet fëmijëve të pafajshëm që u përballën me luftën, urinë dhe braktisjen.
Në poezinë “Të dhemb shpirti kur i sheh”, ai sjell imazhin e dhimbshëm të një engjëlli të vogël pa strehë:
Engjëlli i vogël pa askënd
Gjakatarët s’i lanë vend
Mbështet kokën në një gur
S’ka ndërgjegje sot as kurrë.
Autori Kabashi u kushton vargje edhe atdhetarëve që u flijuan për çështjen kombëtare, si Adem Demaçi – i cili vuajti 27 vite në burgjet famëkeqe të ish-Jugosllavisë si ato të Nishit, Gospiqit, Goli Otokut etj.
Ai shkruan për nënat që përballuan urinë dhe dhimbjen, për gratë në zonat e luftës që çdo ditë luftojnë për jetën, duke humbur gjymtyrët e trupit, siç ndodhi me një ukrainase 25-vjeçare. Shkruan poezi për dëshmorët dhe heronjtë që i njohu nga afër. Vendlindja, Mushtishti, është një figurë e gjallë në shumë poezi. Për poetin, ajo është “më e bukura në botë”, më e dashur se çdo vend tjetër. Me vargje të ngrohta kujton nënën dhe babain, dhe me një dhimbje të pashuar kujton djalin e tij, Shkëlzenin, i cili humbi jetën tragjikisht; ishte student në Fakultetin e Mjekësisë në Zürich të Zvicrës.
Poezitë për nipërit dhe mbesat janë plot dashuri e gëzim. Çdo ditëlindje për ta është e shoqëruar me dhurata të veçanta, ku më e vyera është poezia kushtuar enkas për secilin.
Sot, i moshuar dhe pas një jete të gjatë në mërgim, autori ruan mallin e pashuar për vendlindjen: malet që e rrethojnë, lëndinat e gjelbëruara, krojet me ujë të ftohtë, aromën e boronicave, dredhëzave e mjedrave. Këto nuk janë thjesht kujtime – janë vetë fryma e poezisë së tij. Atdhetarët dhe familjarët e tij janë një testament poetik që u flet brezave për sakrificën, dashurinë dhe mallin e pashuar. Ky libër është një dhuratë për lexuesin dhe një thesar i ndjenjave të sinqerta, të shkruara nga një zemër që ka parë dhe përjetuar shumë, por që gjithmonë ka ditur të dojë.
Poezia “Bacë Adem Demaçi” është një homazh i fuqishëm për Adem Demaçin, figurë e njohur, simbol i qëndresës dhe sakrificës për lirinë e Kosovës. Autori e përshkruan jetën e tij gjatë 27 viteve të burgimit si një periudhë “terri” dhe “dimrash të ftohtë”, ku përditë përballej me “bisha” – metaforë për pushtuesit e pamëshirshëm. Forca dhe energjia e Demaçit paraqiten si të jashtëzakonshme, duke e dalluar atë nga të gjithë të tjerët për besnikërinë ndaj atdheut. Poezia thekson vizionin e tij të palëkundur: besimin se “terri” dhe “nata” një ditë do të ikin – gjë që u realizua me lirinë e vendit. Strofa e fundit e kurorëzon figurën e tij si “Bacë i Madh” që nuk u dorëzua kurrë dhe kontribuoi në mënyrë të pashoqe për çlirimin e Kosovës. Toni është solemn dhe admiron qëndresën, ndërsa gjuha është e drejtpërdrejtë, e mbushur me ndjenja patriotike dhe respekt të thellë.
Poezia “Babi im është invalid” e autorit Kabashi është një himn i përulur, por i fuqishëm, për sakrificën dhe krenarinë e një luftëtari që mbeti invalid në mbrojtje të atdheut. Autori sjell dy linja emocionale kryesore: dhimbjen personale dhe familjare, e përfaqësuar nga vajza që ndien rëndë gjendjen e të atit, dhe krenarinë e vendosmërinë patriotike, ku invaliditeti shihet jo si humbje, por si dëshmi e dashurisë për vendin. Poezia thekson se sakrifica nuk matet vetëm me rënien si dëshmor; edhe ata që mbijetuan me plagë janë pjesë e pavdekësisë morale të kombit. Figura e shokëve dëshmorë shfaqet me nderim, ndërsa mesazhi final është se historia e gjeneratave të ardhshme është e pasur falë sakrificës së tyre. Në stil, vargjet janë të thjeshta, ritmike dhe të drejtpërdrejta, duke i dhënë poezisë sinqeritet dhe forcë emocionale, pa zbukurime të panevojshme. Mesazhi është i qartë: dashuria për atdheun qëndron mbi çdo dhimbje personale.
Poezia “Dëshmori i nderuar” është një homazh i ndjerë, një himn dhe mirënjohje për dëshmorin italian Francesco Bider, i cili luftoi dhe dha jetën për lirinë e Kosovës. Autori e paraqet atë si simbol guximi, sakrifice dhe vëllazërie mes popujve, duke theksuar faktin se ai la vendin e tij për të ndihmuar një komb tjetër në nevojë. Struktura poetike është e thjeshtë dhe e drejtpërdrejtë, me vargje të shkurtra që shprehin ndjenjat e mirënjohjes dhe respektit. Përdorimi i metaforave si “yll i shndritur” dhe “trim i pavdekshëm” e lartëson figurën e tij, duke e vendosur në piedestalin e heronjve të përjetshëm. Mesazhi kryesor është se sakrifica e tij nuk do të harrohet kurrë dhe se emri i tij do të mbetet gjithmonë i gjallë në kujtesën e popullit.
Poezia “Nëna e pikëlluar” përshkruan me ndjenjë të thellë tragjedinë e Nënë Pashkës, një nënë shqiptare që humbi dy djem gjatë masakrave të kryera nga pushtuesit serbë. Autori e paraqet mizorinë e armikut me tone të ashpra (“të pashpirt, djaj, gjakatarë”), duke theksuar krimet, vrasjet e grave e fëmijëve dhe zhdukjen e trupave në varre masive si ai i Batajnicës. Kulmi emocional arrihet te akti i dëshpëruar i Nënë Pashkës, e cila, e shkatërruar nga humbja dhe padrejtësia, i vuri flakën vetes si shenjë proteste dhe dhimbjeje të pamatë. Poezia është një homazh i dhimbshëm dhe i fuqishëm, që kujton sakrificat dhe plagët e pashlyeshme të luftës.
Poezia “Sot ditëlindja jote” ka një ton të thellë emocional dhe është e mbushur me mall e dhimbje për humbjen e nënës. Autori e lidh ditëlindjen — një ditë që dikur ishte festë e gëzim — me zbrazëtinë dhe trishtimin që ka sjellë mungesa e saj. Strofat e para pasqyrojnë kontrastin mes së kaluarës plot jetë, kur shtëpia mbushej me të afërm dhe urime, dhe së tashmes së heshtur e bosh. Në vargjet e mëvonshme, nëna përshkruhet si “shtylla e shtëpisë” dhe si një figurë e dashur për gjithë farefisin, ndërsa fjalët e saj ngrihen në nivelin e amanetit moral. Poezia mbyllet me një urim simbolik për nënën në amshim dhe me lutjen që dheu i varrit t’i jetë i lehtë, duke e përforcuar ndjenjën e respektit, dashurisë dhe mirënjohjes së përjetshme. Në tërësi, kjo është një poezi elegjiake, e thjeshtë në shprehje, por e fuqishme në ndjenjë, ku kujtesa e së kaluarës ndërthuret me dhimbjen e humbjes dhe me pranimin e pashmangshëm të jetës.
Urojmë që autori Xhevat Kabashi ta ketë shëndetin dhe të na sjellë edhe libra të tjerë në vazhdimësi.
Nga profesor Xhemajl Kolgeci
