Foto: Krenar Halimi
Shqiptarët e Luginës së Preshevës, janë ngritur në protesta për të shprehur pakënaqësinë e tyre ndaj trajtimit nga autoritetet serbe, të cilat kanë shënjuar adresat e tyre si “joaktive”. Kjo ka sjellë kufizime të mëdha për ta, siç janë pamundësia për të votuar ose rinovuar dokumentet e identifikimit.
Protestat e datës 3 nëntor në komunën e Medvegjës shënuan një akt të tretë të këtij lloji, pas demonstratave të tjera në dy komuna të tjera shqiptare në Luginën e Preshevës. Protestuesit, të udhëhequr nga liderët e tyre politikë, marshuan deri te stacioni policor dhe ngritën pankarta me kërkesën: “Kthema Adresën”.
Shkaku i këtyre protestave është fenomeni i “pasivizimit të adresave”, që ka prekur mijëra shqiptarë etnikë nga tri komunat jugore të Serbisë, Medvegjë, Bujanoc dhe Preshevë. Ky fenomen bën që njerëzit të humbasin mundësinë për të rinovuar dokumentet e identifikimit serb, si dhe për të ushtruar të drejtat e tyre themelore, përfshirë të drejtën e votës.
Nevzad Lutfiu, kryetar i Këshillit Kombëtar Shqiptar të Serbisë, theksoi se manipulatorët e listave të votuesve janë aktivizuar që një dekadë më parë, duke i bërë thirrje bashkësisë ndërkombëtare për të reaguar ndaj diskriminimit të shqiptarëve. “Ktheni adresat tona, të drejtat tona për të votuar dhe për të marrë dokumente personale,” tha ai.
Shaip Kamberi, një deputet shqiptar në parlamentin serb, e cilësoi Medvegjën si simbol të spastrimit etnik dhe kërkoi që shqiptarët të kenë të njëjtat të drejta si çdo pakicë tjetër në Ballkanin Perëndimor. Arben Ferati, përfaqësues i Këshillit Kombëtar Shqiptar për Medvegjën, theksoi se ky fenomen ka nisur pas miratimit të ligjit për banimin në vitin 2011.
Shumë individë, siç është Ramadan Jakupi, një 74-vjeçar nga fshati Dediq, kanë përjetuar situata të ngjashme, ku pasivizimi i adresave ka ndodhur pavarësisht se ata nuk janë larguar nga vendbanimi i tyre. Jakupi përmendi se edhe pse kishte punuar për autoritetet lokale, adresa e tij u pasivizua për shkak të një periudhe pushimi jashtë vendit.
Ligji i Serbisë për banimin, i miratuar në 2011, lejon që adresa e dikujt të klasifikohet si joaktive nëse autoritetet e vendit konstatonin se personi nuk jeton aty. Megjithatë, shumica e shqiptarëve të prekur nuk janë informuar për pasivizimin deri sa kanë pasur nevojë për shërbime si rinovimi i dokumenteve ose regjistrimi i makinës.
Flora Ferati-Sachsenmaier, ligjëruese në Universitetin e Gottingenit, analizoi se pasivizimi i adresave për shqiptarët në Serbi ka ndikuar direkt në humbjen e të drejtës për të votuar dhe për të marrë dokumentet identifikuese. Ajo e krahasoi këtë fenomen me një ndryshim të përbërjes etnike në rajon dhe e cilësoi atë si një proces jo të rregullt.
Sipas Ministrisë së Drejtave të Njeriut të Serbisë, ky proces është i barabartë për të gjithë qytetarët, por shumë qytetarë shqiptarë i kanë humbur dokumentet dhe mundësinë për të ushtruar të drejtat e tyre për shkak të pasivizimit të adresave të tyre.
Edhe pse autoritetet serbe mohojnë çdo diskriminim të drejtpërdrejtë ndaj shqiptarëve, shumë individë raportojnë se adresa e tyre është pasivizuar pa një njoftim të qartë, duke i lënë ata në një situatë pasigurie.
